BELBIN TAKIM ROLLERİ ENVANTERi ARAŞTIRMA SONUÇLARI
Türkiye’de faaliyet gösteren, çoğunluğunu büyük ölçekli Türk ve uluslararası şirketlerin oluşturduğu farklı sektörlerdeki yönetici seviyesindeki 350 kişiye uygulanan ve 36 boyutta, 9 farklı davranış eğilimini ölçümleyen Belbin Takım Rolleri Davranış Envanteri çalışması çarpıcı sonuçlar ortaya koyuyor.
Yöneticiler Tarafından En Yüksek Tercih Edilen Davranışlar:
Yapılan çalışma sonuçlarına göre Türkiye’de yöneticiler, en yüksek tercih ettikleri davranış eğilimlerinin Uzman ve Mükemmeliyetçi Takım Rolleri davranışları olduğunu belirtmiştir. Belbin’de yöneticilik rolleri olarak tanımladığımız iki önemli Takım Rolü davranışından İtici Güç, 9 davranış rolü arasından, yöneticilerin 5. tercih sıralamasında ve Orkestra Şefi ise 6. tercih sıralamasında değerlendirilmiştir.
Bu sonuçlar ne anlama geliyor ?
Yöneticiler kendi konu alanlarında uzmanlaşmaya ve derinleşmeye önem veren, ancak zaman zaman tek bir yöne odaklandıkları için geniş bir bakış açısı sergilemekte zorlanacak, hatasız çalışmaya önem veren, detay odaklı, sistemli, planlı bir şekilde çalışmaktan ve sınırların net olarak çizildiği bir iş ortamında çalışmaktan hoşlanacak bir profil sergiliyor.
Bu sonuçlar bize yöneticilerin işi yöneten kişi olmaktan ziyade mükemmeliyetçi tarzları ile kişilere işleri delege etmekte zorlandıkları için bizzat kendilerinin işin uygulama aşamasında aktif olarak görev aldıklarını gösteriyor. Yöneticilerin, kendi davranış tercihleri değerlendirildiğinde insan odağının daha geri planda olduğu ve daha çok hareket odaklı ve zihinsel odaklı rollerin ön planda olduğu göze çarpıyor.
Yöneticilerin en son tercih ettiği davranış eğilimlerine baktığımızda ise Belbin’de yeniliğe açık roller olan Mucit ve Girişken Takım Rollerinin en son sırada yer aldığını görüyoruz.
Bu veriler yöneticilerin daha önceden test ettiği ve sonucundan emin olduğu uzmanlık bilgisi dahilindeki konularla ilgili inisiyatif alacağını ancak yeniliğe ve değişime açık bir tutum sergilemekte zorlanacağını, konfor alanının dışına çok fazla çıkmak istemeyeceğini gösteriyor.
Gözlemciler, Yöneticileri Nasıl Değerlendiriyor ?
Yöneticilerin birlikte çalıştığı çalışma arkadaşları, astları ve bir üst seviye yöneticilerinden topladığımız gözlemlere baktığımızda ise yöneticilerin en çok İtici Güç ve Mükemmeliyetçi davranışında gözlemlendiğini görüyoruz. Yöneticiler kendi bireysel davranış tercihlerinde de 2. sırada Mükemmeliyetçi olarak kendilerini değerlendirmişler. İtici Güç ise, 9 Takım Rolü davranışı arasından yöneticilerin kendi değerlendirmelerinde 5. tercih sıralamasında bulunuyor.
Bu sonuçlar yöneticilerin her ne kadar bireysel olarak farklı davranış eğilimleri olsa da görevlerinin gerektirdiği yöneticilik yetkinliğinin davranışlarını sergilediklerini gösteriyor.
İtici Güçler, başarı azmi yüksek, rekabetçi ve kişilerin içindeki potansiyeli ortaya çıkararak, motive eden ancak bunu yaparken onları bir miktar zorlayarak, baskın ve sonuç odaklı bir yöneticilik tarzı sergileyen kişilerdir. Mükemmeliyetçi davranış özelliğinin ikinci sırada görülmesi hatalara müsamaha gösterilmeyeceğine işaret ediyor. Ancak insan odaklı, sosyal bir rol olan Girişken özelliğinin gözlemciler tarafından 3. sırada değerlendirilmesi yöneticilerin kişilerle etkin iletişim kurmaya önem verdiğini ve sosyal ilişkilerin önemli olduğu bir ortamda çalışmayı da teşvik ettiklerini gösteriyor.
Gözlemcilerin yöneticileri değerlendirirken en fazla işaretlediği ifadeler nelerdir?
Türkiye’deki Araştırmaya Katılan Yöneticilerin Liderlik Özellikleri
Belbin Takım Rolleri envanterindeki gözlemci değerlendirmeleri ile uluslararası düzeyde farklı ülkelerden 200 kişi ile yapılan araştırmada kişilerin başarılı bir liderden bekledikleri özellikleri ve aynı zamanda liderlerin etkinliğini düşürecek olan özellikleri işaretlemesi istenmiştir. Bu sonuçlar doğrultusunda başarılı liderlerin sahip olması istenen aşağıdaki özellikler belirlenmiştir.
Başarılı Liderlerden Beklenen Özellikler
Başarılı liderlerden beklenen özellikler ile Türkiye’deki araştırmamıza katılan yöneticilerin özelliklerini karşılaştığımızda beklenen 10 olumlu özellik arasından 4 özelliğin sergilendiğini görüyoruz. Bu ifadeler; güvenilirdir, özgüvenli ve rahattır, müşfiktir, insanlara yardım eder.
Başarılı liderlerde bulunmaması gereken özellikler arasından ise 3 ifadenin araştırmamıza katılan yöneticiler için işaretlendiğini görüyoruz. Bu ifadeler; karar vermekte zorlanır, esnek değildir izlediği yolu değiştirmek istemez, çatışmadan ve yüzleştirmekten hoşlanır.
Tüm bu özellikleri birlikte değerlendirdiğimizde araştırmamıza katılan yöneticilerin beklenenden daha az düzeyde inisiyatif alarak karar aşamalarında etkin olmakta zorlandığını ve yine beklenenden daha az düzeyde esneklik sergileyerek, değişime açık bir yaklaşım sergilemekte zorlandığını gösteriyor.
Cinsiyet Farklılıklarını Göz Önünde Bulundurduğumuzda Nasıl Sonuçlarla Karşılaşıyoruz?
KADIN VE ERKEK YÖNETİCİLER ARASINDAKİ ÇARPICI FARKLAR
Kadın yöneticilerin % 46’sını ve erkek yöneticilerin %54’ünü oluşturduğu bu çalışmada kadın yöneticilerin bireysel değerlendirmelerinde en çok tercih ettiği roller sırasıyla Mükemmeliyetçi, Uzman olarak belirlenirken, erkek yöneticilerin de benzer şekilde bireysel olarak en çok tercih ettiği roller sırasıyla, Uzman, Mükemmeliyetçi olarak belirlenmiş.
Ancak gözlemci değerlendirmelerine baktığımızda oldukça farklı sonuçlarla karşılaşıyoruz.
Gözlemci değerlendirmelerine göre kadın ve erkek yöneticiler arasındaki çarpıcı farklılıklar;
Kadın yöneticiler, gözlemcileri tarafından en çok İtici Güç ve Uzman olarak değerlendirilirken, erkek yöneticiler ise en çok Girişken ve Analitik olarak değerlendirilmiş. Gözlemciler tarafından ön planda gözlemlenen her iki rol de kadın ve erkek yöneticiler tarafından sonlarda tercih edilen roller olarak belirlenmiş. Her iki grupta da insan odaklı roller olan, uyum ve iş birliğine önem veren Takım Oyuncusu ile demokrat, karar aşamalarında başkalarının da fikirlerine önem veren bir yöneticilik rolü olan Orkestra Şefi en son sırada değerlendirilmiş.
Bu sonuçlar bize çalışmaya katılan kadın yöneticilerin iş dünyasında erkeklere oranla daha baskın bir yöneticilik tarzı sergilediğini gösteriyor. Gözlemci değerlendirmeleri, erkek yöneticilerin insan odaklı ve sosyal yönü güçlü ve yeniliğe açık bir rol olan Girişken rolü ile astlarıyla daha arkadaşça ilişkiler geliştirdiğini ortaya koymuştur. Kadınlarda ise empati kuran, anlayışlı ve destekleyici yaklaşımları içeren geleneksel cinsiyet rollerinin aksine, daha sonuç odaklı, mücadele eden, rekabetçi, zorlayıcı hedeflerle çalışmaya yatkın ve baskın bir liderlik rolü olan İtici Güç rolünün ön plana çıktığı gözlemlenmiştir.
Literatürdeki akademik araştırmalarda Belbin takım rollerinden Takım Oyuncusu, Girişken ve Orkestra Şefi’ni kapsayan insan odaklı rollerin kurumların uzun vadeli üretkenliği, çalışan katılımı, işe olan ilgi ve etkin çalışma ile olumlu yönde ilişkili olduğunu gösteren sonuçlar bulunmaktadır. Dolayısıyla, çalışmamızın sonuçları kadın ve erkek yöneticilerin insan odaklı rollere yönelik gözlemci değerlendirmeleri arasındaki farka da dikkat çekmekte ve bu farkın belirtilen önemli kurumsal çıktılar üzerindeki olası etkilerine dair düşünmeye değer bulgular içermektedir.
*Bu veriler 6-8 Temmuz arasında Bilgi Üniversitesi ev sahipliğinde İstanbul’da gerçekleştirilmiş olan EBES (Eurasia Business and Economics Society) konferansında sunulmuştur.
** Araştırmadaki veriler Belbin Takım Rolleri teorisiyle oluşturulmuş olan Belbin Davranış Envanteri ile toplanmıştır. Belbin Takım Rolleri kuramı 22 farklı dilde, 2 milyondan fazla kullanıcısı ile 40 yılı aşkın bir süredir uygulanır, Türkiye ve dünyada işletme bölümlerinde ders